زندگی نامه ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی

زندگی نامه ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی

  ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی ریاضیدان و منجم ایرانی (متوفی بین 390ـ 380ه.ق) و معاصر با ابوجعفر خازن، ابومحمود خجندی و رکن‌الدوله دیلمی بود. آثارش در ریاضیات و نجوم مورد توجه و اطمینان علمای ریاضی قرار داشت. بیرونی چندین بار در کتاب‌های خود از او نام برده و در یک جا او را از افاضل متقدمان در فن صناعت نجوم نامیده و در جای دیگر او را در ریاضیات مورد اعتماد دانسته است. بنابه نوشته بیرونی ابوالفضل هروی در سال‌های 348ـ 349 در شهر ری و در سال 371 در جرجان به رصد پرداخت. وی بین سال‌های 380 و 390 درگذشت.

والدین و انساب: در منابع نام پدر ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی را به اختلاف به نام‌های ابوسعد و ابوسعید ثبت کرده‌اند. وی مردی از اهالی هرات در قرن سوم بود.
اوضاع اجتماعی و شرایط زندگی: کودکی ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی مصادف بود با اواخر سلطنت امرای سامانی و رقابت‌های امرای صفاری سیستان، برای به دست آوردن حکومت. در چنین شرایطی که حکومت متزلزلی از سامانی به وجود آمده بود، او در هرات زندگی‌ می‌کرد.
تحصیلات رسمی و حرفه‌ای: ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی مقدمات علوم را در زادگاه خود هرات آموخت و سپس سفرهایی به ری و گرگان کرد و پس از آموختن نجوم و در دربارهای آل بویه، به رصد پرداخت.
خاطرات و وقایع تحصیل: روزگار تحصیل ابی سعد هروی، معاصر با اوایل قدرت‌گیری آل بویه در ایران مرکزی (جیال) بود. دربار دانش دوست حسن رکن‌الدوله دیلمی و وزیرش صاحب بن عباد نیز رونقی به علوم گوناگون داده بود.
فعالیت‌های ضمن تحصیل: مطالعه ترجمه‌های عربی از زبان یونانی در زمینه نجوم و ریاضیات و شرح و انتقاد از آنها از امور مورد علاقه هروی بوده است.
استادان و مربیان: در منابع نامی از استادان بلافصل ابی سعد هروی نیامده است، اما وی از آثار دانشمندان یونانی از جمله مانالاوس در زمینه نجوم را مورد مطالعه و توجه قرار داده است.
وقایع میان‌سالی: بنا به نوشته ابوریحان بیرونی، ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی در سال‌های 348 و 349 در شهر ری و درسال 371ه.ق در جرجان به رصد می‌پرداخت. وی با حکومت حسن رکن‌الدوله دیلمی 366 ـ 338 ه.ق معاصر و با وی معاشر بود.
زمان و علت فوت: فوت ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی را بین سال‌های 380 ه.ق و 390ه.ق نوشته‌اند.
مشاغل و سمت‌های مورد تصدی: ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی چنانکه بیرونی نوشته است، در سال‌های 348 و 349 در شهر ری و در سال 371 ه.ق در جرجان به عنوان منجم به رصد می‌پرداخت.
فعالیت‌های آموزشی: درمنابع، خبری از فعالیت‌های آموزشی ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی سخنی به میان نیامده، اما دانشمندانی چون ماهانی به مطالعه و تصحیح آثار وی پرداخته است.
سایر فعالیت‌ها و برنامه‌های روزمره: تصحیح، نقد و مطالعه آثار دانشمندان گذشته از جمله دل‌مشغولی‌های هروی به شمار می‌آمد.
شاگردان: از شاگردان ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی خبری دردست نیست، اما ماهانی منجم از تصحیح‌کنندگان آثار وی به ویژه کتاب اصلاح مانالاوس فی اشکال الکریه بود.
همفکران فرد: ابوجعفر خازن و ابومحمد خجندی ابوریحان بیرونی و استادش ابونصر عراق و نیز ماهانی منجم،  از ستاره‌شناسان معاصر ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی و تقریبا از همشهریان وی بود.
چگونگی عرضه آثار: ابوالفضل احمد بن ابی سعد هروی در دربار حسن رکن‌الدوله دیلمی 338ـ 366 ه.ق رفت و آمد داشت. و بعید نیست که آثاری را به وی یا وزیر دانشمندش صاحب بن عباد تقدیم کرده باشد. چنانکه عنوان کتاب "المدخل الصاحبی" چنین حدسی را به ذهن متبادر می‌سازد.
آثار:
1) اصلاح کتاب مانالاوس فی الاشکال الکریه
2)  المدخل الصاحبی