آداب و رسوم و فرهنگ رایج ژاپن و ایران

آداب و رسوم و فرهنگ رایج مردم ژاپن و ایران
  
آداب و رسوم مردم ژاپن

1- احترام زیاد و خوشرویی و خوش برخوردی مخصوصا" با توریست و مهمانان خارجی   و لبخند بر لب داشتن  ویژگی   بارز   ژاپنی هاست ، همچنین ژاپنی  ها بسیار آراسته لباس می پوشند و بهداشت فردی را رعایت می کنند . افراد ژولیده و غیر آراسته بندرت  دیده می شوند   . همچنین تشخیص سطح اقتصادی و رفاه افراد از  لباسهایشان دشوار است و تقریبا" همه مرتب و شیک پوشند .


2- استفاده از دوچرخه ( در سنین مختلف   :پیری    ، جوانی، نوجوانی و خردسالی) در سطح شهر برای رسیدن به مقصد و یا  انجام خرید .جالب به نظر می رسید ،   مادری که دو فرزند خردسال خود را در سبد  مخصوص  بچه  درجلو و عقب دوچرخه ( البته      مجهز به کمربند مخصوص ) گذاشته بود   و جهت خرید به  فروشگاه می رفت .


3- در جلوی سازمانها ، مغازه ها و فروشگاهها و پیاده رو ها  محل مخصوص پارکینگ دوچرخه تعبیه شده است .
 
4- فرهنگ یا علاقه به پیاده روی در ژاپن رایج است.


5- مشتری  مداری در ژاپن موج میزند.


6- سطح خیابانها و کوچه ها واقعا تمیز و بدون آشغال است . فقط ریزش  برگهای   زرد پاییزی   درختان ، در سطح   خیابانها و کوچه ها  مانند یک تابلوی نقاشی زیبا جلوه می نمود . جالب اینجاست که کشور ژاپن   رفتگر  شهرداری  ندارد و آشغالها تنها   د و   روز   در   هفته  از خانه ها جمع آوری می گردد  . رمز پاکیزگی آنها در زیاد تمیزکردن  نیست بلکه در کثیف نکردن است . همچنین شهروندان   ژاپنی با پوشیدن لباس مخصوص خود ،   نظافت محیط اطراف زندگی خود را بعهده دارند .


7- به محض ورود و خروج مشتری به مغازه یا فروشگاه احترام خاصی با زبان و حرکت دست و سر گذاشته می شود.


8- رعایت دقیق چراغهای قرمز و سبز در محل خط کشی عابر پیاده توسط مردم و عابران  .
 
9- رعایت دقیق قوانین راهنمایی و رانندگی توسط راننده های خودروها در سطح شهر و اتوبانها    ، مخصوصا"  رعایت فاصله   ایمنی( به اندازه طول یک ماشین بین خودروها)  در حال ایستا دن و رعایت همین فاصله  ایمنی  از خطوط عابر پیاده کاملا" مشاهده میگردید .


10- وقت شناسی دقیق و منظم ژاپنی ها    .



 

1- احترام زیاد و خوشرویی و خوش برخوردی مخصوصا" با توریست و مهمانان خارجی   و لبخند بر لب داشتن  ویژگی   بارز   ژاپنی هاست ، همچنین ژاپنی  ها بسیار آراسته لباس می پوشند و بهداشت فردی را رعایت می کنند . افراد ژولیده و غیر آراسته بندرت  دیده می شوند   . همچنین تشخیص سطح اقتصادی و رفاه افراد از  لباسهایشان دشوار است و تقریبا" همه مرتب و شیک پوشند .


2- استفاده از دوچرخه ( در سنین مختلف   :پیری    ، جوانی، نوجوانی و خردسالی) در سطح شهر برای رسیدن به مقصد و یا  انجام خرید .جالب به نظر می رسید ،   مادری که دو فرزند خردسال خود را در سبد  مخصوص  بچه  درجلو و عقب دوچرخه ( البته      مجهز به کمربند مخصوص ) گذاشته بود   و جهت خرید به  فروشگاه می رفت .


3- در جلوی سازمانها ، مغازه ها و فروشگاهها و پیاده رو ها  محل مخصوص پارکینگ دوچرخه تعبیه شده است .
 
4- فرهنگ یا علاقه به پیاده روی در ژاپن رایج است.


5- مشتری  مداری در ژاپن موج میزند.


6- سطح خیابانها و کوچه ها واقعا تمیز و بدون آشغال است . فقط ریزش  برگهای   زرد پاییزی   درختان ، در سطح   خیابانها و کوچه ها  مانند یک تابلوی نقاشی زیبا جلوه می نمود . جالب اینجاست که کشور ژاپن   رفتگر  شهرداری  ندارد و آشغالها تنها   د و   روز   در   هفته  از خانه ها جمع آوری می گردد  . رمز پاکیزگی آنها در زیاد تمیزکردن  نیست بلکه در کثیف نکردن است . همچنین شهروندان   ژاپنی با پوشیدن لباس مخصوص خود ،   نظافت محیط اطراف زندگی خود را بعهده دارند .


7- به محض ورود و خروج مشتری به مغازه یا فروشگاه احترام خاصی با زبان و حرکت دست و سر گذاشته می شود.


8- رعایت دقیق چراغهای قرمز و سبز در محل خط کشی عابر پیاده توسط مردم و عابران  .
 
9- رعایت دقیق قوانین راهنمایی و رانندگی توسط راننده های خودروها در سطح شهر و اتوبانها    ، مخصوصا"  رعایت فاصله   ایمنی( به اندازه طول یک ماشین بین خودروها)  در حال ایستا دن و رعایت همین فاصله  ایمنی  از خطوط عابر پیاده کاملا" مشاهده میگردید .


10- وقت شناسی دقیق و منظم ژاپنی ها    .


11- روحیه  کمک رسانی  و همکاری ژاپنی ها بسیار چشمگیر است   ( برای مثال پاسخگویی دقیق از طرف شخص ژاپنی   با GPS یا کتاب آدرس   به توریست  سوال کننده و صرف  وقت زیاد برای آدرس دهی و حتی همراهی شخص سوال کننده به محل مورد سوال صورت می گیرد .


12- وجود آرامش ظاهری در بین مردم و مخصوصا" در حین  رانندگی   .


13- وجود غذاخوری و رستورانهای   متعدد در خیابانها ی سطح شهر   .


14- وجود سطل آشغالهای مخصوص هر نوع زباله (کاغذی ، پلاستیکی، شیشه ای و ....) در سازمانها و فروشگاهها و معابر عمومی ، حتی  برای  سر بطریها سطل اشغال مخصوص  تعبیه شده است . 
 
15-          احترام و مراقبت  ویژه  از فضای سبز   و درختان خیابانها و کوچه ها  ( برای مثال درختان در خیابانها و کوچه ها  بصورت   مهندسی و دقیق از اطراف با چوب مهار و طناب کشی میگردد تا به مرور زمان  و  وزش  باد   و .... کج نشود  و یا صدمه  نبیند ) .


16- فروشگاههای ژاپنی پراز اجناس چینی   البته با کیفیت بالا بود .


17-          استعمال دخانیات در سطح شهر و در  داخل سازمانها در محل های ویژه و مشخص شده صورت می گرفت.


18- تسهیلات مترو ووسایط نقلیه عمومی در سطح وسیع و بسیار مناسب مورد استفاده  شهروندان شهر توکیو و شهرهای اطراف که به توکیو وارد و خارج می شدند ، قرار میگرفت .
 
19- قیمت مقطوع اجناس در فروشگاهها و مغازه های ژاپنی با اتیکت بارکد دار بدون شانس چانه زنی در قیمت  اجناس و کالاها .


20-  داشتن امید به زندگی بالا در بین مردم ( وجود افراد پیرو سالخورده با سنین بالا)


21-  عدم حضور ماشین پلیس و افسر راهنمایی و رانندگی در چهارراهها وخیابانها ی شهر تو کیو.


22- موجی از جمعیت و شلوغی جمعیت در سطح شهر و خیابانها و فروشگاهها بدون ایجاد مزاحمت ، تعدی به حریم یکدیگر و یا درگیری کاملا" مشاهده می شد .


23- تکدی گری و گدا  در شهر توکیو    دیده نمی شود  .


24- در جلوی مغازه ها، دختران و پسران فروشنده   بصورت مکرر و با صدا از مشتریان برای بازدید و خرید از مغازه و فروشگاه از عابرین دعوت میکردند.


25- در سطح خیابانها به ندرت حیوانات اهلی ( مخصوصا" سگ) با صاحبشان دیده می شد . البته مغازه های مجهزی برای رسیدگی به حیوانات اهلی ( اصلاح و شستشو) وجود دارد .
 
26-  در شهر بچه و خردسال کمتر دیده می شود ، نرخ  زاد  و  ولد  در ژاپن کم است.


27- در ژاپن قیمت اجناس و هزینه های زندگی بسیار گران می باشد . توکیو گرانترین شهر جهان محسوب میشود .


28- نوع آسفالت خیابانها ، خشن و پیاده روها نرم می باشد . با کمی دقت این تفاوت احساس می شود .صنعت عمران   و سازه ژاپن  بسیار پیشرفته است . یکی از نکات جالب توکیو مهار  تقریبا" کامل چاله های خیابانی است  . با توجه به بارندگیهای  فراوان این شهر ، این موضوع  ، عمر بالا و کیفیت خوب آسفالتهای ژاپنی ها را به رخ می کشد .


29- اگر در خیابان و یا کوچه ای عملیات عمرانی صورت گیرد ، کارگاه مربوط  به عملیات تخریب و اصلاح با   حصار مناسب  در اطراف محل  مربوطه با علائم هشدار دهنده ایجاد می شود(  کارگاه محل عملیات  بسیار مناسب حصاربندی می شود ) .
 
30- هوای شهرتوکیو تمیز و پاک بنظر می رسید ( با اختلاف 2 یا 3 درجه سردتر از تهران ،    اختلاف ساعت   رسمی ژاپن با کشورمان ، حدود 5:30 ساعت جلوتر از ساعت رسمی کشور،   می باشد  . این کشور تقریبا" دو   برابر   ایران    جمعیت داشته و یک پنجم کشور ما وسعت دارد . اصولا" کشوری  متراکم است . توکیو شهری چند طبقه است . پلهای طولانی  که بیشتر  به طبقه دوم و سوم خیابانها شباهت دارد ، در سراسر شهر به چشم می خورد . در مجموع این شهر  ترافیک را مهار کرده است عبور از خیابانها  ی  در ارتفاع  که خلوت تر است    ،   با پرداخت عوارض و هزینه  بیشتر   همراه است .


31- در ژاپن منابع  بی استفاده  بسیار  کم است  . به ویژه  زمینهای کشاورزی در سراسر کشور مورد استفاده کامل قرار  می گیرد و  هیچ زمین  بلااستفاده  ای  یافت  نمی شود .


32- افراد لاابالی و معتاد در سطح شهر و خیابانها دیده نمی شود .


33- در سازمانها و کارخانجات از وسایل الکترونیکی قدیمی و بنظر فرسوده همچنان  استفاده میکنند .


34- در سازمانها و کارخانجات ، صرفه جویی در مصرف انرژی با توجه به اینکه این کشور منابع طبیعی انرژی ندارد ، یک الزام بود . از سیستم روشنایی به اندازه نیاز استفاده شده است و اسراف در این رابطه ندیدیم.


35- در سازمانها و کارخانجات بازدید شده ، کادر حراستی و تشکیلات روابط عمومی دیده نمی شد ، فقط یک نفر  هماهنگ کننده حضور داشت .


36-    وجود یخچالها و سوپرمارکتهای سیار پولی در سطح خیابانها به چشم میخورد .


37-       وجود امنیت بالا و مناسب در همه جای شهر و در هر زمان حکم فرما بود.


38- جداول کنار خیابانها رنگ آمیزی نمی شود و به رنگ تیره (بلوک سیمانی ) می باشد.


39- در محل کارگاه و یا سازمان ، مرور ، خواندن  و تفهیم رسالت و ماموریت  صبحها  و بصورت  دسته جمعی در برخی مواقع مشاهده می شد . در واقع در ژاپن محیط کار و کارفرما   از تقدس و احترام خاصی نزد کارکنان برخوردار است . چرا که محل کسب   روزی   آنان  است  .اغلب ژاپنی ها  به هنگام ورود و یا ترک محل کار  خود  ،  به محیط کار تعظیم و ادای احترام   می نمایند .


40- شتاب  و سرعت فعالیت کارگران ژاپنی بسیار بالا می باشد . تقریبا "  در حالت دو به فعالیتهای مربوطه در کارگاه  مشغول بکار می شوند .


41- در مترو، مردم یا کتاب مطالعه میکنند و یا جدول حل میکنند و یا با موبایل کار میکنند ویا  هدفون گوش میدهند و اصلا"  با همدیگر صحبت نمی کنند .
 

42- در کارخانجات، گروه بازدید کننده را مجاب می کنند که در مسیر خط کشی کاملا مشخص حرکت کنند و رعایت دقیق مسائل ایمنی را گوشزد میکنند .


43- برای انجام عکسبرداری و فیلم برداری از سازمان یا کارخانه های مورد بازدید،  البته  با هماهنگی قبلی ، اجازه محدود داده می شد .


44- یکی از نکات مهم و مشترک تمامی بازدیدها این بود که این شرکت ها و سازمان ها همگی برای هرکاری اعم از TPM، کایزن، نظام پیشنهادات و یا حلقه های بهبود کیفیت (QCC)، از   5S که همان نظم و ترتیب است شروع کرده اند. این مطلب را شاید بشود اینگونه توجیه کرد که نظم مانند این است که شما از عملکرد تمامی اجزای ماشینی که می خواهی با آن در مسابقه شرکت کنی مطمئن باشی، طبیعی است که آنگاه تمرکز شما فقط باید بر روی مسیر و  مانور دادن و سایر موارد مرتبط با حرکت صورت پذیرد.


45- در بازدید از کارخانجات و سازمانها ، بسیار ساده از گروه بازدید کننده پذیرائی میکنند و فقط با ارائه یک بطری آب و دستمال کاغذی و بروشور سازمان مربوطه ، دقیقا" سر وقت جلسه یا بازدید از سازمان  یا کارخانه  را  شروع  و سروقت نیز به اتمام می رسانند . جالب بود  راس ساعت 12 از بازدیدکنندگان درخواست میکردند که سازمان و یا کارخانه را ترک نمایند و به سوالات دیگر پاسخ نمی دادند .


46- در ابتدای بازدیدها احترام ژاپنی می گذاشتند و در انتهای بازدید با حالت تعظیم ، منتظر می شدند که اعضاء گروه سوار اتوبوس شده و محل کارخانه را ترک نمایند .
 
47- مسئولین ژاپنی آموزش دوره  ، هر  روز  ،  برنامه روزبعد را    مجددا" با دقت و جزئیات و بصورت ریز چند بار تکرار میکرد ند،و محلهای مربوط به  آموزش  ، بازدید ، محل نمازخانه   و دستشویی  را  در هر طبقه واحد آموزشی مشخص و توصیه اکید برای پوشیدن لباس گرم  برای پیشگیری از سرماخوردگی به جهت استفاده بهینه از زمان دوره  برای مباحث آموزشی و بازدیدی را داشتند و  باتکرار و ارائه جزئیات ریزبرنامه ، مدیریت زمان را گوشزد می نمودند  .
 
48- در محلهای بازدید از کارخانجات سیستم پیچ مناسب  و بلندگوی مناسب برای انتقال توضیحات مسئول کارخانه به  بازدیدکنندگان  تعبیه شده بود .


49- اطلاعات اضافی از جمله کپی مدارک  ، لوح فشرده ، فلوچارت و ... از سازمان یا کارخانه مورد بازدید داده نمی شد.


50- سه نفر مسئول ژاپنی  این دوره آموزشی به همراه مترجم ایرانی الاصل  مقیم ژاپن و استاد  دوره ،   برای انجام  فعالیتهای آموزشی و همچنین انجام  هماهنگی های لازم برای  بازدید کارخانجات بسیار منظم عمل میکردند  .


51-  در پایان بازدید از هر کارخانه از طرف مسئول ژاپنی آموزش ، هدیه ای به مدیر کارخانه اهدا میگردید .


52- مسئولین ژاپنی دوره آموزشی ، هر بار با لحن بسیار مودبانه تاخیرهای اعضاء گروه ایرانی را تذکر می دادند وهرروز موضوع مدیریت زمان  را تاکید می کردند


53- در یک مورد   پاداش   پیشنهاد گروهی  که صرفه جویی بسیار زیادی  از اجرای  آن  برای سازمان متبوع ایجاد کرده بود  ، صرفا" لوح تقدیر برای اعضاء  گروه داده شده بود و از پرداخت پاداش نقدی خبری نبود ،  و پیشنهاددهندگان  از اینکه صرفا" در آن سازمان  اجازه کار و فعالیت داشته  و می توانستند  در محیط سازمان  نوآوری داشته باشند ، قدردان بودند و همین موضوع را   بالاترین    پیشنهاد   برای خود  بحساب می آوردند و انتظار پاداش نقدی را نیز نداشتند . 
 
54- یکی از اقدامات خوب ژاپنی ها، وجود مراسم و جوایز متعدد شرکتی، منطقه ای و ملی در زمینه فعالیتهای بهبود مستمر است. بطور مثال جایزه ای بنام ایشی کاوا به تیم های حل مسئله برتر ژاپن بصورت سالیانه اهدا می شود.

55- مدیریت دیداری برای  اینکه هر کسی بتواند تشخیص دهد  چه چیزی درست و چه چیزی نادرست است ، اهمیت فراوان دارد   و باید انجام شود . در بسیاری از دیوارهای کارخانجات   و سازمانهای ژاپن ، تابلوهای بزرگی ایجاد کرده اند  که به انعکاس  نتایج فعالیت تیمها ، نصب شعار ها، نمودارهای  عملکردی ، پروژه های تیمی  و .... اختصاص دارد .

سخن پیرامون جشن «سیزده بدر»، همانند دیگر جشن های ملی و باستانی ایران، نیاز به پژوهش زیاد و مقدمه چینی ای طولانی دارد، به ویژه جشنی با این گستره ی برگزاری و سابقه ی طولانی که این پهنه و زمان تغییراتی ژرف در آیین ها و مراسم ویژه ی این روز ایجاد کرده است.

در این راستا کوشش بر این بوده است تا خردورزانه ترین و مستندترین گفتارها، نوشتارها و نگرش ها را در این زمینه گردآوری کنیم.

بهتر است در آغاز، پیشگفتاری پیرامون عدد 13 وروز سیزدهم و اینکه آیا این عدد و این روز در ایران و فرهنگ ایرانی نحس است داشته یا نه فراهم آوریم :

نخست باید به این موضوع توجه داشت که در فرهنگ ایرانی، هیچ یک از روزهای سال «نحس» و «بدیمن» یا «شوم» شمرده نشده، بلکه چنانچه می دانیم هر یک از روزهای هفته و ماه نام هایی زیبا و در ارتباط با یکی از مظاهر طبیعت یا ایزدان و امشاسپندان داشته و دارند، و روز سیزدهم هر ماه خورشیدی در گاهشماری ایرانی نیز «تیر روز» نام دارد که از آن ِستاره ی تیشتر، ستاره ی باران آور می باشد و ایرانیان از روی خجستگی، این روز را برای نخستین جشن تیرگان سال، انتخاب کرده اند.

همچنین در هیچ یک از متون کهن و هیچ دانشمند و نویسنده ای، از این روز به بدی یاد نکرده اند بلکه در بیشتر نوشتارها و کتاب ها، از سیزدهم نوروز با عنوان روزی فرخنده و خجسته نام برده اند.

برای نمونه کتاب «آثار الباقیه» جدولی برای سعد و نحس بودن روزها دارد که در آن جدول در مقابل روز سیزدهم نوروز کلمه ی «سعد» به معنی نیک و فرخنده آورده شده است.

اما پس از نفوذ فرهنگ اروپایی در زمان حکومت صفویان رسید که در این فرهنگ نیز عدد 13 را نحس می دانستند، و هنوز هم با پیشرفت های علمی و فن آوری پیشرفته اروپا، این خرافات عمیقا در دل بسیاری از اروپاییان وجود دارد که در مقایسه با خرافات شرقی، شمارگان آن ها کم نیست و مثال های بسیار دیگری مانند «داشتن روزی بد با دیدن گربه ی سیاه رنگ»، «احتمال رویدادی شوم پس از رد شدن از زیر نردبام» یا «شوم بودن گذاشتن کلید خانه روی میز آشپزخانه»،«خوش شانسی آوردن نعل اسب» و بسیاری موارد خرافی دیگر که خوشبختانه تا کنون وارد فرهنگ ما نشده اند و برای ما خنده آور هستند.

اما تنها چیزی که در فرهنگ ایرانی می توانیم درباره ی عدد سیزده پیدا کنیم، «بد قلق» بودن عدد 13 به خاطر خاصیت بخش ناپذیری آن است.(این خود نشانه ای از دانش بالای ایرانیان از ریاضی و به کارگیری آن در زندگی روزمره است.)

اما وقتی درباره ی نیکویی و فرخندگی این روز بیشتر دقت می کنیم منابع معقول و مستند با سوابق تاریخی زیادی را می یابیم.

همان طور که گفته شد سیزدهم فرودین ماه که تیر روز نام دارد و متعلق به فرشته یا امشاسپند یا ایزد سپند (مقدس) و بزرگواری است که در متون پهلوی و در اوستا تیشتر نام دارد و جشن بزرگ تیر روز از تیر ماه که جشن تیرگان است به نام او می باشد.
همه چیز درباره سیزده بدر !!!! taknaz.ir
فروردین ماه نیز که هنگام جشن و سرور و شادمانی و زمان فرود آمدن فروهرها است. و تیر روز از این ماه نخستین تیر روز از سال می باشد در میان ایرانیان باستان بسیار گرامی بوده و پس از دوازده روز جشن که یادآور دوازده ماه سال است، روز سیزدهم را پایان رسمی روزهای جشن نوروز می دانستند و با رفتن به کنار جویبارها و باغ و صحرا و شادی کردن در واقع جشن نوروز را با شادی به پایان می رساندند و به قول امروزی ها «حسن ختامی بود بر بزرگ ترین جشن سال».

در کتاب « المحاسن و الاضداد » گفته شده :

    «... در صحن کاخ سلطنتی دوازده ستون از خشت خام برپا می کردند که در هریک از آنها یکی از حبوبات دوازده گانه را می کاشتند و کـُشتی که از پشم گوسفند بافته می شود، شش قسمت است که هر قسمت دوازده رشته می شود که بطور مجموع هفتاد و دو نخ می شود، می بستند.»

عدد شش اشاره است به شش گاههنبار و عدد دوازده به یاد دوازده ماه است و هفتادودو هم به هفتادودو فصل یسنا اشاره است.

 
تاریخچه ی سیزده بدر

همانطور که پیشینه ی جشن نوروز را از زمان جمشید می دانند درباره ی سیزده به در (سیزده بدر) هم روایت هست که :

    «... جمشید، شاه پیشدادی، روز سیزده نوروز را در صحرای سبز و خرم خیمه و خرگاه بر پا می کند و بارعام می دهد و چندین سال متوالی این کار را انجام می دهد که در نتیجه این مراسم در ایران زمین به صورت سنت و آیین درمی آید و ایرانیان از آن پس سیزده بدر را بیرون از خانه در کنار چشمه سارها و دامن طبیعت برگزار می کنند ...»

اما برای بررسی دیرینگی جشن سیزده بدر از روی منابع مکتوب، تمامی منابع مربوط به دوران قاجار می باشند و گزارش به برگزاری سیزده به در در فروردین یا صفر داده اند، از همین رو برخی پژوهشگران پنداشته اند که این جشن بیش از یکی دو سده دیرینگی ندارد اما با دقت بیشتر در می یابیم که شواهدی برای دیرینگی این جشن وجود دارد.

همانطور که پیش از این گفته آمد، تنوع و گوناگونی شیوه های برگزاری یک آیین، و دامنه ی گسترش فراخ تر یک باور در میان مردمان، بر پایه ی قواعد مردم شناسی و فرهنگ عامه، نشان دهنده ی دیرینگی زیاد آن است.

همچنین مراسم مشابه ای که به موجب کتیبه های سومری و بابلی از آن آگاهی داریم، آیین های سال نو در سومر با نام «زگموگ» و در بابل با نام «آکیتو» دوازده روز به درازا می کشیده و در روز سیزدهم جشنی در آغوش طبیعت برگزار می شده. بدین ترتیب تصور می شود که سیزده بدر دارای سابقه ای دست کم چهار هزار ساله است.

 
شیوه های برگزاری و مراسم سیزده بدر

همانگونه که اشاره شد شیوه های برگزاری این جشن و همچنین مراسم و آداب این روز بسیار متفاوت و گسترده می باشد که در اینجا به تفصیل نمی توان به آنها پرداخت، اما همانطور که می دانیم سیزدهم فروردین تیشتر روز می باشد و آغاز نیمسال دوم زراعی، و مردمان ایرانی برای نیایش و گرامیداشت تیشتر، ایزد باران آور و نوید بخش سال نیک به کشتزارها و مزارع خود می رفتند و در زمین تازه روییده و سرسبز و آکنده از انبوه گل و گیاهان صحرایی به شادی و ترانه سرایی و پایکوبی می پرداختند و از گردآوری سبزه های صحرایی و پختن آش و خوراکی های ویژه غافل نمی شدند.

بخشی دیگر از آیین های سیزده بدر را هم باورهایی تشکیل می دهند که به نوعی با تقدیر و سر نوشت در پیوند است.

برای نمونه فال گوش ایستادن ،فال گیری (به ویژه فال کوزه)، گره زدن سبزی و گشودن آن ،بخت گشایی (که درسمرقند و بخارا رایج است)و نمونه های پرشمار دیگر ...
علاوه بر این ها آیین های سیزده بدر مانند چهارشنبه سوری و نوروز، پر شمار، زیبا و دوست داشتنی است، بازی های گروهی، ترانه ها و رقص های دسته جمعی، گردآوری گیاهان صحرایی، خوراک پزی های عمومی، بادبادک پرانی، سوارکاری، نمایش های شاد، هماوردجویی جوانان، آب پاشی و آب بازی بخشی از این آیین هاست که ریشه در باورها و فرهنگ اساطیری دارند. از جمله شادی کردن و خندیدن به معنی فروریختن اندیشه های پلید و تیره، روبوسی نماد آشتی، به آب سپردن سبزه ی سفره ی نوروزی نشانه ی هدیه دادن به ایزد آب «آناهیتا» و گره زدن علف برای شاهد قرار دادن مادر طبیعت در پیوند میان زن و مرد، ایجاد مسابقه های اسب دوانی که یادآور کشمکش ایزد باران و دیو خشک سالی است.

 
علف گره زدن

افسانه ی آفرینش در ایران باستان و موضوع نخستین بشر و نخستین شاه و دانستن روایاتی درباره ی «کیومرث» دارای اهمیت زیادی است، در «اوستا» چندین بار از کیومرث سخن به میان آمده و او را نخستین پادشاه و نیز نخستین بشر نامیده است.

گفته های «حمزه ی اصفهانی» در کتاب «سِنی ملوک الارض و الانبیاء» صفحه های 23 تا 29 و گفته های «مسعودی» در کتاب «مروج الذهب» جلد دوم صفحه های 110 و 111 و «بیرونی» در کتاب «آثار الباقیه» بر پایه ی همان آگاهی است که در منبع پهلوی وجود دارد که :

«مَشیه» و «مَشیانه» که دختر و پسر دو قلوی کیومرث بودند، روز سیزدهم فروردین برای نخستین بار در جهان با هم ازدواج کردند. در آن زمان چون عقد و نکاحی شناخته نشده بود ! آن دو به وسیله ی گره زدن دو شاخه ی «موُرد»، پایه ی ازدواج خود را بنا نهادند و چون ایرانیان باستان از این راز به خوبی آگاهی داشتند، آن مراسم را به ویژه دختران و پسران دم بخت انجام می دادند، امروزه نیز دختران و پسران برای بستن پیمان زناشویی، نیت می کنند و علف گره می زنند.

این رسم از زمان «کیانیان» تقریبا فراموش شد و در زمان «هخامنشیان» دوباره آغاز شد و تا امروز باقی مانده است.

در کتاب «مُجمل التواریخ» چنین آمده است :

    «... اول مردی که به زمین ظاهر شد، پارسیان آن را «گل شاه» نامیدند، زیرا که پادشاهی او الا بر گل نبود، پس پسر و دختری از او ماند که مشیه و مشیانه نام گرفتند و روز سیزده نوروز با هم ازدواج کردند و در مدت پنجاه سال هیجده فرزند بوجود آوردند و چون مُردند، جهان نود و چهار سال بی پادشاه بماند.»
همانگونه که شباهتی بین چارشنبه سوری و نوروز امروزی متداول در تهران و شهرهای بزرگ، با شیوه های اصیل و کهن آن وجود ندارد، سیزده بدر امروزی نیز تنها نامی از یک جشن کهن را برخود داشته و هیچ شباهتی به آیین کهن و یادگار نیاکان ما ندارد. نحوه ی اجرای این جشن، مانند بسیاری از دیگر آیین های ایرانی، عمیقا از شیوه ی اصیل و باستانی خود دور شده است و به شکل فعلی آن، دارای سابقه ی تاریخی در ایران نیست.

 

اگر در گذشته مادران و پدران ما، سبزه های نوروزی خود را در این روز به صحرا می برده و برای احترام به زمین و گیاه، آن را در آغوش زمین می کاشته اند، امروزه ما آن را به سوی یکدیگر پرتاب می کنیم و تکه تکه اش می کنیم.

سیزده بدرِ پیشینیان ما، روزی برای ستایش و دعا برای طلب باران فراوان در سال پیش رو، برای گرامیداشت و پاکیزگی طبیعت و مظاهر آن، و زیست بوم مقدس آنان بوده است. در حالیکه امروزه روز ویرانی و تباهی طبیعت است!